حجت یحیی‌پور:
در سال‌های اخیر، با توجه به اهمیت گسترش و ترویج عناصر ملی و فرهنگی هر کشور ، تلاش‌های گسترده‌ای جهت انتخاب زبان‌های مختلف به عنوان زبان رسمی یونسکو صورت گرفته که از این جمله میتوان به پیشنهاد ثبت زبان‌های فارسی یا ترکی توسط دولت‌های ایران و ترکیه به عنوان زبان رسمی یونسکو اشاره کرد که البته تا کنون هیچکدام از این پیشنهادات مورد قبول سازمان ملل واقع نگردیده است. بر اساس اطلاعات وبسایت رسمی سازمان آموزشی و علمی و فرهنگی ملل متحد (یونسکو) زبان‌هایی که تا کنون به عنوان زبان بین‌المللی شناخته شده‌اند شامل عربی ، چینی ، انگلیسی ، فرانسوی ، روسی و اسپانیایی هستند که در ملاقاتها و جلسات سازمان ملل متحد مورد استفاده قرار می‌گیرند و معمولا همه اسناد رسمی سازمان ملل به این شش زبان نوشته می‌شوند.[1]
محمدرضا دربندی معاون امور بین‌الملل بنیاد سعدی در گفت‌وگو با تسنیم ، ضمن اشاره به ارائه پیشنهاد جمهوری اسلامی ایران جهت ثبت زبان فارسی به عنوان زبان رسمی یونسکو ، به مشکلات پیش رو در مسیر ثبت زبان فارسی به عنوان زبان بین‌المللی اشاره کرد و گفت : زبان‌هایی که تا کنون در یونسکو به رسمیت شناخته شده‌اند بر اساس شرط یونسکو مبنی بر اینکه «هر زبانی که به عنوان زبان بین‌المللی به ثبت می‌رسد باید 500 میلیون گویش‌ور در سراسر جهان داشته باشد» به ثبت رسیده‌اند ، در حالیکه تعداد گویشوران زبان فارسی در سراسر جهان به 200 میلیون نفر می‌رسد. دربندی تصریح کرد که با وجود چنین شرطی از جانب یونسکو ، مذاکراتی در مورد اعمال برخی تغییرات و طرح شروط جدید جهت ثبت زبان بین‌المللی انجام داده‌ایم. به همین منظور ما تلاش کردیم طی مذاکراتی با یونسکو ، شروط بین‌المللی کردن زبان را تغییر دهیم ، برخی از شروط پیشنهادی ما عبارت بودند از : در نظر گرفتن سابقه تاریخی و تمدنی زبان ، در نظر گرفتن گستره قلمرو فرهنگی زبان با توجه به حضور تاریخی و نفوذ گسترده زبان فارسی در شبه قاره هند و آسیای میانه و ترکیه ، داشتن مشاهیر ادبی و آثار مکتوب بیش از عرف موجود ، میزان و گستره ترجمه آثار مشاهیر این زبان به زبان‌های زنده دنیا و...
دربندی در ادامه سخنان خود افزود: در زمینه پذیرش این شروط از سوی کمیسیون ملی یونسکو، مذاکراتی جهت همکاری با نمایندگان کشورهای افغانستان و تاجیکستان داشته‌ایم و اتحاد کشورهای فارسی‌زبان منطقه می‌تواند کمک بزرگی در راستای ثبت زبان فارسی به عنوان زبان بین‌المللی باشد.[2]
پیش از ایران، دولت ترکیه نیز تلاش‌هایی جهت ثبت زبان ترکی به عنوان زبان بین المللی انجام داده است که علاوه بر مشکل مشابه ایران، یعنی تعداد گویشوران کمتر از 500 میلیون نفر، پیشنهاد ترکیه با موانع بزرگتر و جدی‌تری نیز مواجه شده بود. به گزارش خبرگزاری آناتولی[3]، در اکتبر سال 2011 و در جریان دیدار رجب طیب اردوغان و بان کی مون (دبیر کل وقت سازمان ملل متحد) در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل متحد در نیویورک، نخست‌وزیر وقت ترکیه پیشنهاد شناخته شدن زبان ترکی به عنوان هفتمین زبان رسمی سازمان ملل را مطرح کرد. این درخواست که پیش از آن نیز ارائه شده بود، بار دیگر بدون اینکه جدی گرفته شود از جانب مسئولین سازمان ملل رد شد. عمده دلایل رد درخواست دولت ترکیه اعمال هزینه‌های جدید بر سازمان ملل متحد در صورت اضافه شدن زبان رسمی جدید! و نیز محدودیت استفاده از زبان ترکی در جهان بود. بر خلاف زبان فارسی که در مسیر شناخته شدن به عنوان زبان رسمی یونسکو مورد حمایت دولت‌های ایران و تاجیکستان و افغانستان است، زبان ترکی مد نظر ترکیه مورد حمایت دیگر کشورهای به اصطلاح ترکزبان قرار نگرفت. بسیاری از کشورهایی که از نظر دولت ترکیه ترکزبان شناخته می‌شوند هرگز زبان خودشان را ترکی نمی‌دانند و مقامات این کشورها مقاومت و مخالفت زیادی در مقابل ترکی نامیدن زبانشان نشان می‌دهد. حتی در قانون اساسی این کشورها نیز زبان رسمی آنان برخلاف علاقه دولت ترکیه با عناوینی همچون «آذربایجانی»، «ترکمنی»، «ازبکی»، «قزاقی» و «قرقیزی» معرفی شده است و حتی در بسیاری از این کشورها زبان روسی نیز به عنوان زبان رسمی شناخته می‌شود. تفاوت میان این زبان‌ها صرفا در نام آنها نیست بلکه در محتوا نیز چنان با یکدیگر تفاوت دارند که در نشست‌های مشترک تحت عنوان «کشورهای ترک زبان» مقامات این کشورها با استفاده از مترجم با یکدیگر ارتباط برقرار می‌کنند که استفاده از مترجم در نشست کشورهای همزبان خود از طنزهای روزگار است! مانع بزرگ دیگر در به رسمیت شناختن زبان ترکی به عنوان زبان رسمی یونسکو عدم پیشینه تاریخی و غنای فرهنگی و ادبی آن است. در شرایطی که زبان ترکی تنها در کشور ترکیه به رسمیت شناخته می‌شود، در همین کشور نیز سابقه تاریخی زبان ترکی به کمتر از یک قرن و همزمان با انقلاب زبانی و فرهنگی آتاترک باز می‌گردد. بطوریکه در جمهوری ترکیه به زبان رایج در این کشور پیش از انقلاب زبانی آتاترک «زبان عثمانی یا (ترکی پیشین)» گفته می‌شود و به این روش جامعه ترکیه میان زبان این کشور پیش از انقلاب زبانی و پس از آن ، تمایز قائل می‌شود! امروزه زبان عثمانی برای مردم ترکیه کاملا بیگانه است و همه آثار مربوط به پیش از انقلاب زبانی آتاترک جهت استفاده عموم باید به زبان جدید ترجمه شوند! به این ترتیب میتوان زبان ترکی عثمانی را زبانی کاملا منقرض شده دانست که حتی همین زبان منقرض شده عثمانی نیز قرن‌ها تحت تاثیر زبان فارسی بوده است. در حکومت عثمانی قرن‌ها زبان فارسی به عنوان زبان ادبی و دیوانی مورد استفاده قرار گرفته و زبان ترکی عثمانی نیز به شدت متاثر از زبان‌های فارسی و عربی بوده است. زبان منقرض شده عثمانی به عنوان زبانی که همواره تحت نفوذ زبان فارسی بوده است هرگز غنای فرهنگی لازم را نداشته و میراث ارزشمند فرهنگی و ادبی برای جهانیان به یادگار نگذاشته است. زبان نوین ترکی نیز از سابقه چندانی برخوردار نیست و از جدیدترین زبان‌های جهان به حساب می‌آید و تنها محدود به کشور ترکیه است و بر خلاف میل دولت ترکیه به عنوان زبان معیار کشورهایی که اصطلاحا ترکزبان نامیده می‌شوند شناخته نمی‌شود و مورد تایید آنان نیست. بر این اساس دولت ترکیه با محدودیت‌ها و موانع زیادی جهت ثبت زبان ترکی به عنوان زبان بین المللی مواجه است ، اما دولت ایران (با همکاری دولت‌های تاجیکستان و افغانستان) درصورت اینکه بتواند پیشنهادات خود در تغییر اساسنامه یونسکو را عملی کند ، با توجه به غنای زبان فارسی و جایگاه برجسته و رفیع تاریخی آن از شانس بالایی جهت به ثبت رساندن زبان فارسی به عنوان زبان بین المللی برخوردار است.
منابع:
منتشر شده در نشریه وطن یولی
نظرات
ارسال یک نظر